IoT 101

Bilgisayarlarin hayatimiza girişinden bu yana insanlar bir çok yeni terim ile karsilasmak durumunda kaldi. Bir kismi buna adapte olabilirken bir kismi adapte olamadi. Yaşli nufusun buna adapte olmasini beklemek zaten biraz absurt olurdu açikçasi. Orta yaslilarin buyuk bir coğunluğu adapte olmuşa benziyor. (Bana inanmiyorsaniz, annenize babaniza facebook, twitter, instagram hesaplari olup olmadiğin, post etmenin ya da hashtag’in ne oldugunu, tweet atmanin ne oldugunu sorabilirsiniz ☺ ). Yeni nesil bu oluşumun içinde doğduğu için “adapte olmak” kavramini bu alanda kullanamayiz. Onlar zaten bununla doğdu.

Eski nesil “Klavye, fare, windows” gibi kelimelere yeni yeni alistiktan kisa bir sure sonra “internet” ve “smartphone” gibi daha nice terim ile tanistilar. Bu onlar icin buyuk bir yenilik ve dokunmatik ekranlar oldukça buyuk bir zorluktu ki. Aplikasyon gibi kelimeler ile tanistilar. Bir sekilde buna adapte oldular. Ancak bu nesil çalistiklari sirketlerde fabrikalarda “Endustri 4.0" denilen bir kavram ile taniştilar. Endustri 3.0, 2.0 ya da 1.0 mi vardi ki 4.0 çikti? Evet vardi, ancak bunu bu sekilde isimlendirmenin o zamanlarda bir pazarlamasi yoktu. Çünkü satilacak herhangi bir ürün ya da hizmet yoktu ortada, bildigimiz klasik fabrika ve otomasyondu. Endustri 4.0 ile birlikte hayatimiza “Robotlar, Akilli Cihazlar vb.” Kavramlar girdi. Orta yas ve orta yasin biraz ustu bu kavrami yanliş anlayip panik yapti elbette. Ne yani simdi ? Bizim yaptigimiz işi robotlar mi yapacak!?

Bu tam olarak doğru değil. Bu konuda bir kavram karmaşasi mevcut. Ama konumuz bu degil. Is yerlerinde, fabrikalarda hatta evlerde bile “Embeded” dedigimiz gömülü sistem yani bir chipset barindiran cihazlar yerini almaya başladi. E iyi guzel tamam ama buna ne gerek vardi ? Ben bundan google’a girebilecek miyim ? Neden icinde sistem var ki? Gibi sorular oldukca hakli sorulardir. Nitekim “internet” olmadan ne ise yarayacak? Tam burada bu “şeylere(Things)” internet bağlantisi dahil ettiğimiz zaman artik bu “şeyler”, “Internet of Things” yani “Nesnelerin Interneti” teriminin içi dolmuş oluyor.

Bu cihazlar bir çok sektörde farkli amaçlar ile kullanilip insanlara gerçekten fayda sağlamaktadir. Endustriyel bazda bakarsak, fabrikalarin verimliliklerini arttirip maddi yönden olumlu etkiler yaratmaktadir. Insani yonden bakarsak, giyilebilir teknolojiler, akilli evler vb. Uygulamalari ile insanlara hem maddi hem de manevi olarak fayda saglamaktadir. Bunu hemen bir olay ile orneklendirelim ki pekişsin. Giyilebilir teknolojiler bu konu için en uygun ornek denilebilir. Kolunuza taktiginiz akilli saatler ya da bileklikler sizin gün içinde ya da uyurken surekli fiziksel verilerinizi ölçüp izlemekte ve veri uretmektedir. Gece uyurken bilekliğiniz kalp ritminizde ciddi derecede dengesiz bir şekilde dalgalanmalar algılıyor ve titreşim ile birlikte sizi uyandırıyor. Aynı zamanda kayıtlı olduğunuz hastaneye bir rapor gönderiyor. Acil durumlar için ayarlanmış metriğe ulaşıldığı zaman ambulansı çağırıyor ve sizi evinizden alıyor. Siz daha oraya gitmeden doktorlar gerekli ilaçları hazırlamış oluyor ve anında müdahale edilmeye başlanıyor. Bu sadece kurgusal bir örnek bunun gibi daha nice avantajlı durumu hayal edebilirsiniz.

Peki nedir bu IoT’nin bileşenleri diye merak ediyor olabilirsiniz. Bu sorunun cevabı aslında çok basit.

• Sensörler / Cihazlar

Sensörler, bulunduğu ortam hakkında gerekli olan verileri toplamakla görevledirler. Bu veriler sizin vücut sıcaklığınız olabilir, kalp ritminiz olabilir. Endüstriyel ortam için konuşacaksak makinelerin çalışma süreleri, ısıları vb. Ya da akıllı evler için oda sıcaklığı kontrolü vb. gibi örnekler sıralanabilir.

• Bağlantı

Bağlantının buradaki rolü, sensörler ve cihazlar üzerinden toplanan verinin bulut ortamına aktarımının sağlanmasıdır. Bu bağlantının yolları, hücresel ağ, uydu bağlantısı, Wi-Fi, Bluetooth, wide-area networks (WAN) gibi yollar ile sağlanması mümkün. Tabi bu bağlantıların, mesafesi ve bant genişliği IoT cihazları için oldukça önemli bir etkendir.

• Veri İşleme

Bu konu biraz hassas bir konu, bu konuda Avrupa ve Türkiye içeriği birbirine yaklaşık olan iki kavram kullanmaktadır. Avrupa’nın kullandığı GDPR, Türkiye’nin kullandığı prosedür ise KVKK’dır. Bu toplanan veriler nerede, nasıl, ne için saklanmaktadır. İşlenecekse kimler tarafından hangi veriler ne amaçla işlenecektir? gibi soruları içinde barındıran bir oluşumdur.

Bu konumuzla alakalı değil tabi. Burada toplanan veriler ham veriler olduğu için bilgi olabilmesi için işlenmesi gerekiyor. Buluta aktarılan veri işlenip anlamlı analizlerin yapılmasına ve bu analizlerin bir amaca hizmet etmesi gerekmektedir. Bu süreç şu şekildedir:

1. Ağ bağlantılı sensörlerden verinin gelişi -> Verinin Depolanması -> Analitik motorlar

Bunların özeti şu oluyor: Sensörlerden gelen verilerin iç/dış raporlarının veritabanına aktarılması, veri tabanını oluşturan bileşenler: Veri, Model/Analizler, metinler, videolar, fotoğraflar vb. sonraki adımda model/analiz yenilemesinin yapılması gerekmektedir. Daha sonra analitik motorlar dediğimiz, Makine öğrenmesi, Insan öğrenmesi, sunucular ve bulut gibi motorların veriyi işlemesi, daha sonrasında ise geri dönüt ve kontrol ile çemberin aynı şekilde devam etmesidir. Biliyorum bu biraz karışık geldi ama örnekleri inceledikçe daha çok aklınıza yatacaktır.

• Kullanici arayuzu

Kullanici arayuzu, son kullanicilar icin bilgi saglamak amaciyla tasarlanmis ve kullanicilarin da kolay bir sekilde uygulamayi yonetebilmesi amaclanmistir. Bunun disinda kullanici direkt olarak IoT ayarlarini kendisi kontrol edebilir ve gerekirse duzenleyebilmektedir.

IoT Mimarisi

Her teknolojide oldugu gibi IoT’nin de bir mimari yapisi bulunmaktadir. IoT’nin mimari yapisi uc ayri sinifa ayrilmaktadir:

• Kullanici Tarafli Mimari(Client Side — IoT Device Layer)
• Sunucu Tarafli Mimari (Server Side — IoT Gateway Layer)
• Istemci ve Operator Baglantili Mimari ( IoT Platform Layer)

Bu mimariler kurulmadan once cok ciddi bir fizibilite calismasi yapilmasi gerekir ve isin ciktilarina uygun bir sekilde mimari tasarlanmali ve kurulmalidir.

IoT’ye basit bir sekilde giris yaptiktan sonra bir sonraki yazimda IoT Is modelleri hakkinda daha detayli bilgiler verip yapisini anlatmaya calisacagim.

Tesekkurler

Ata.